تحلیلی ژئوپلیتیکی بر محصول‌های راهبردی کشاورزی ایران (مطالعۀ موردی: گندم)

کشاورزی و تولید مواد غذایی، در دهه‌های اخیر یکی از مسائل مهم جهانی است و همۀ کشورها اعم از صادرکننده و واردکننده را با چالش مواجه ساخته است. این پژوهش به‌منظور بررسی وضعیت تولید و مصرف محصول راهبردی گندم در ایران و نیز انتخاب راهبرد مناسب برای تأمین آن تا سال ۱۴۰۰، به­روش توصیفی- تحلیلی، مبتنی­بر داده‌های FAO و با استفاده از نرم‌افزارهای Excel و GIS انجام شده است. آمار دوره‌های زمانی تولید و مصرف گندم، با استفاده از روش ARIMA مدل‌سازی و تولید و مصرف این محصول راهبردی طی سال‌های 1392 تا 1400 پیش‌بینی شده است. نتایج نشان می‌دهد با توجه به جایگاه ایران در تولید، مصرف، صادرات و همچنین میزان نیاز کشور به واردات گندم تا سال 1400، بحث خودکفایی کامل این محصول، حداقل تا سال 1400 منتفی است و ایران تا این سال، یک واردکنندة جزء باقی خواهد ماند. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و احتمال استفادة کشورهای صادرکنندة گندم از این محصول راهبردی به‌عنوان یک حربة سیاسی علیه کشور، لازم است در انتخاب کشورها برای واردات این محصول دقت ویژه­ای صورت پذیرد. از این‌رو، در قالب یک رویکرد ژئوپلیتیکی و با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) و نرم‌افزار Expert choice، بهترین کشورها برای واردات گندم و در سطحی بالاتر، انعقاد قراردادهای بلندمدت در زمینة خرید این محصول راهبردی، شناسایی و اولویت‌بندی شده­اند.